Wat vanzelfsprekend was, is soms niet meer. Voor velen onder ons betekent het zorgen voor een naaste met een psychische kwetsbaarheid dat we dagelijks geconfronteerd worden met een ander soort verlies: levend verlies. Het verlies van verwachtingen, het verlies van hoe dingen ooit waren, en het verlies van de vanzelfsprekende aanwezigheid van onze dierbare zoals we die kenden.
In onze maatschappij zijn we gewend om verlies te koppelen aan definitieve afscheid, maar levend verlies – dat pijnlijke proces waarin iets blijvend verandert terwijl de ander nog fysiek aanwezig is – krijgt nog weinig erkenning. Het is verlies dat onzichtbaar blijft voor de buitenwereld, en daarom verborgen is. Dit maakt het moeilijk om steun te vinden, want hoe kun je rouwen om iets dat nog steeds “dichtbij” lijkt?
Levend verlies is het verdriet dat je ervaart wanneer je een geliefde in een veranderde vorm om je heen hebt. Misschien is je relatie veranderd, of merk je dat jullie connectie nu anders is. De persoon die je liefhebt is er nog, maar in een andere realiteit, en de hoop of het verlangen naar ‘hoe het ooit was’ kan langzaam vervagen.
Volgens Manu Keirse, expert in rouw en verlies, is levend verlies het voortdurende en blijvende verlies dat ontstaat wanneer je een geliefde niet verliest door overlijden, maar door een ingrijpende verandering, zoals ziekte, een psychische kwetsbaarheid, of een beperking. Het gaat om het rouwen om wat had kunnen zijn, terwijl de persoon fysiek nog aanwezig is.
Dit verlies vraagt om erkenning, omdat het net als elk ander verlies om rouw vraagt.
Wanneer levend verlies onzichtbaar blijft, missen we kansen op steun en erkenning. Verborgen verlies, zoals het verdriet dat velen voelen bij mentale kwetsbaarheden van dierbaren, is vaak lastig te delen met anderen. Toch is aandacht voor dit type verlies cruciaal, omdat het zorgt voor ruimte om te rouwen en te helen. In een maatschappij die deze verliezen erkent, vinden mantelzorgers een plek om gehoord te worden, zodat hun lasten niet alleen gedragen hoeven te worden.
Op de vraag "Wanneer ben je mantelzorger geworden?" blijft het vaak stil. Veel mantelzorgers kunnen dat moment niet precies benoemen. Het is geen rol die je bewust kiest; het sluipt erin, vaak zonder dat je het zelf doorhebt. Mantelzorg ontstaat uit liefde, verantwoordelijkheid, en een diepgeworteld gevoel van loyaliteit.
Neem bijvoorbeeld de moeder die altijd voor haar kind heeft gezorgd. In eerste instantie lijkt er niets bijzonders aan de hand: natuurlijk zorg je als moeder voor je kind. Maar wanneer dat kind zich steeds meer terugtrekt, depressief wordt en het leven niet meer ziet zitten, verandert die zorg langzaam maar zeker. De vanzelfsprekende rol van moeder verandert in iets zwaarders, iets dat verder gaat dan de gebruikelijke ouderlijke verantwoordelijkheden. Je bent er altijd, dag en nacht, maar de last wordt met de tijd onzichtbaar groter.
Of de partner wiens man al jarenlang teveel drinkt. In het begin lijkt het een fase, iets wat je samen kunt oplossen. Maar na verloop van tijd wordt duidelijk dat het probleem ernstiger is dan gedacht. Hij is niet zomaar iemand die teveel drinkt; hij is alcoholist. Deze partner blijft proberen, blijft hopen op verandering, en verbergt ondertussen de realiteit voor de buitenwereld. Niemand mag weten hoe erg het eigenlijk is, uit angst voor schaamte of oordelen.
Het sluipende karakter van mantelzorg maakt dat velen zichzelf niet als zodanig herkennen. De zorg wordt langzaam onderdeel van het dagelijks leven, vaak zonder duidelijke grens. Het is pas wanneer het water aan de lippen staat – wanneer de fysieke en emotionele uitputting niet langer te ontkennen is – dat de realisatie komt: ik draag al die tijd een mantelzorgtaak.
Deze verhalen laten zien hoe belangrijk het is om mantelzorgers te erkennen en te ondersteunen, juist omdat hun rol vaak zo onzichtbaar blijft. De zorg die zij bieden is van onschatbare waarde, maar de prijs die ze daarvoor betalen, mag niet over het hoofd worden gezien.
Aandacht voor levend en verborgen verlies is een stap naar een rouwsensitieve samenleving. Het erkennen van deze vormen van verlies creëert een omgeving waarin we elkaar werkelijk zien, waarin het verdriet van mantelzorgers en naasten wordt erkend. Zo’n samenleving biedt troost, begrip en de mogelijkheid om betekenis te vinden in tijden van verandering. Een rouwsensitieve maatschappij stelt ons in staat om met compassie te luisteren, om niet meteen oplossingen te willen aandragen, maar simpelweg ruimte te bieden.
Wij geloven dat door bewustwording over levend en verborgen verlies te verspreiden, we mantelzorgers een houvast bieden in hun vaak complexe en emotionele reis. Wij nodigen je uit om deel te nemen aan gesprekken en workshops rondom dit thema, en zo bij te dragen aan een wereld waarin verlies in al zijn vormen er mag zijn.
Samen kunnen we bouwen aan een maatschappij waarin we niet alleen rouwen om wie of wat er niet meer is, maar waarin we ook leren omgaan met wat er anders is geworden. Laten we er samen voor zorgen dat verborgen verdriet zichtbaar wordt, en dat niemand in deze ervaring alleen staat.
50% Complete
wij sturen regelmatig mails met informatie van onze activiteiten en met inspiratie.